Vanavond, tijdens het concert ‘Hoe klink het kunstwerk?’, spelen we o.a. Sogno 10 lunedì gennaio 1892 in una casa molte gente musiche son entrato a casa (2005) van de Italiaanse componist Fabio Nieder.
Zijn werk wordt gekenmerkt door een buitengewoon gevoel voor klankkleur en instrumentatie,
in combinatie met een groot gevoel voor lyriek.
Fabio Nieder (detail van foto door Co Broerse)
De componist aan het woord over zijn eigen stuk, dat hij ontleende aan absurdistische tekeningen van een krankzinnige:
De in vaag Italiaans gestelde titel grijpt terug op een visioen van de Triëster schilder Vito von Thümmel (ook Vito Timmel genoemd). Tot zijn dood in 1949 tekende hij in een krankzinnigengesticht in Triëste honderden van dergelijke visioenen, die hij dromen noemde. De originele tekening laat de plattegrond van een huis zien. Sommige kamers zijn leeg, andere zijn overvol met mensen. De tijd van deze tekeningen is stil, zij zwijgt. Men vermoedt dansmuziek die daar zou kunnen klinken…
Mijn stuk is als dit huis: het heeft kamers, negen in getal. Als een grote lege huls staat de vleugel met zijn resonantiekast voor het publiek.. Het instrument opent de “ruimten” die verschillend van grootte zijn. Sommige van deze zijn leeg en in de resonantiekast klinkt slechts de nagalm van een eenzame roep. Andere worden bewoond door de beschaduwde aanwezigheid van de strijkers, die in verschillende samenstellingen opduiken. Door microtonale afwijkingen veranderen de strijkers de getempereerde stemming van de piano, zodat er een quasi verstemming van de vleugel ontstaat. Ze zijn vluchtig, brengen warmte, maar ze verdwijnen ook weer snel.
De negen “kamers” zijn verbonden door gangen die eruit zien als ketens van fossiele micro-organismen. Ze vertegenwoordigen de chaotische toestand van het gebouw. Bij nadere beschouwing ziet men dat deze oertoestand van de materie dezelfde aard heeft als het gehele architektonische complex van het huis. Een blik in het chaotische verleden.
Het ritselen van het papier, dat associaties oproept met ketenen van micro-organismen, lijkt woordarticulatie, net zoals het ‘scratchen’ van een surreële DJ: zijn ‘noises’ die men in sommige subtiele momenten waarneemt, lijken ernaar te streven spraak te zijn. Het commerciële, door het ‘scratchen’ volledig verstikte lied wordt door de DJ slechts een hele korte tijd de vrije loop gelaten en het blijkt een leugen te zijn! Daaruit volgt een gruwelijke val in de afgrond. Daarna heerst opnieuw de stilte.
Fabio Nieder tijdens een repetitie met het Ives Ensemble deze week.
Werk van Vito von Thümmel, inspiratiebron voor Fabio Nieder
Voorafgaand aan het concert om 19:30 uur is er een inleiding door studenten van de HKU over hun verbeelding van de muziekstukken. Na afloop van het concert vindt in op het foyerdek een gesprek plaats tussen John Snijders en componisten Fabio Nieder en Louis Andriessen. Gesprekleider is muziekjournalist Roeland Hazendonk.
