Artikel over De optocht uit de Volkskrant van 17 februari 2017
Een leuk interview met Richard Rijnvos in de NRC van 9 januari 2017 (klik aan om te vergroten). Onder andere over zijn Riflesso sull’arco dat donderdag 12 januari in première gaat in ons programma Nevenwerk in Muziekgebouw aan ’t IJ. Ook nog te horen op 13 januari in Korzo Den Haag.
En hieronder de link naar een artikel uit het Parool van 11 januari 2017 over hetzelfde onderwerp:
Interview Richard Rijnvos Parool 11-01-2017
2x aanklikken voor grote versie
Carola Bauckholt in het Muziekgebouw aan ‘t IJ
Op 19 April 19, 2012, speelde het Ives Ensemble een programma met werken van de Duitse componiste Carola Bauckholt in het Muziekgebouw aan ‘t IJ in Amsterdam. Voorafgaand aan het concert had muziekpublicist Thea Derks met Bauckholt een publiek gesprek met Bauckholt over haar werk en muzikale interesses. DIt interview (in Duits) werd opgenomen door Radio4 Eigentijds. Je kan het hele concert beluisteren en meer opnames van werken van Bauckholt bekijken op de website van Radio4.
Een interview met beeldend kunstenaar Madelon Hooykaas, waarvan zondag werk te zien is tijdens een concert van het Ives Ensemble in De Duif, over haar ontmoeting met John Cage, de samenwerking met componisten en de talloze (video)kunstprojecten die ze sinds 1972 met Elsa Stansfield en over de hele wereld realiseerde.
Zondag 25 maart spelen we muziek van de Britse componist Laurence Crane in De Duif. Tussen de twee muziekstukken door laten we videowerk zien van het Schots/Nederlandse kunstenaarsduo Stansfield/Hooykaas. Vanaf de vroege jaren zeventig experimenteerden Elsa Stansfield (Glasgow, 1945) en Madelon Hooykaas (Maartensdijk, 1942) met het (toen) nieuwe medium video en met film, geluidskunst en installaties rondom thema’s als het menselijk tijdsbesef, vergankelijkheid en de harmonie tussen mens en natuur.
Hun werk was te zien in binnen- en buitenland, van het Stedelijk Museum en het Nederlands Instituut voor Mediakunst (NIMk) tot het MoMA in New York en de Documenta (1987) in Kassel en op tal van biennales en festivals. In 2004 overleed Elsa Stansfield op 59-jarige leeftijd. Sindsdien bleef Madelon Hooykaas onder de naam Stansfield/Hooykaas doorwerken aan een indrukwekkend oeuvre. Kortgeleden maakte ze de keuze om alleen onder haar eigen naam verder te gaan.
Madelon Hooykaas
Michiel van Iersel Hoe ben je in contact gekomen met het Ives Ensemble?
Madelon Hooykaas Ik kende het ensemble al langer en heb ze eerder ook al horen spelen in de Slewe Gallery in Amsterdam. Tijdens een tentoonstelling in de Ketelfactory in Schiedam in 2011 ontmoette ik John Snijders, de artistiek leider en pianist van het ensemble. Daarnaast kende ik Anneke Oele, zakelijk directeur, al uit de kunstwereld.
MI Wat is je relatie met klassieke muziek?
MH Mijn hele leven luister ik al naar eigentijdse gecomponeerde muziek, van Morton Feldman en John Cage bijvoorbeeld. Ik heb John Cage ook ontmoet en de Rothko Chapel (waar Morton Feldman het gelijknamige stuk voor componeerde) in Houston bezocht. Ook hebben Elsa en ik samengewerkt met componisten als Frances-Marie Uitti, Ab Baars en Louis Andriessen. Het spel met tijdsbesef in de muziek van Feldman komt ook terug in ons werk en Oosterse (o.a. Japanse) muziek(instrumenten) is ook een terugkerend element. Ik zou de muziek van het Ives Ensemble trouwens niet klassiek willen noemen, maar hedendaags.
MI Kende je de muziek van Laurence Crane al, voordat we je benaderden om je werk te laten zien naast zijn muziek?
MH Eerlijk gezegd niet, dus ik ben heel benieuwd naar het concert.
MI Kan je iets vertellen over Video Void, het werk dat te zien zal zijn?
MH We maakten het in London in 1980, waar Elsa en ik veel werkten in die tijd. Je ziet video- en filmbeelden die we opnamen in een tunnel die onder de Thames loopt. Een jaar daarvoor maakten we ook al twee werken rondom de Thames, Tidal Flow en Transitions (beide uit 1979), die over het verglijden van de tijd en de vorming van onze perceptie gaan. Met Video Void borduurden we voort op die thema’s, maar in plaats van de rivier zie je een stroom auto’s die door de tunnel gaat en de ronddraaiende ventilator die voor de luchtverversing zorgt en samen hetzelfde visuele effect opleveren als het stromende water in de andere werken.
MI Hoe belangrijk is muziek of geluid in het werk?
MH Het werk begon als soundtrack, die Elsa in ons atelier in Oost-Londen maakte. Het bestaat o.a. uit geluiden die in de tunnel zijn opgenomen. De beelden kwamen later. De lengte van de soundtrack werd bepaald door de tijdsduur van het lopen door de tunnel en dit werd ook de lengte van de video. Het geluid van de roterende ventilator zorgt voor een hoorbare cadans, die invloed heeft op de beelden en hoe je die als kijker ervaart.
MI In hoeverre is Video Void typisch of juist afwijkend voor jullie werk(wijze)?
MH In veel werken leggen we een directe (visuele) relatie met de natuur om ons heen, maar in Video Void ontbreekt ieder spoor van natuur of menselijk leven. In die zin is het afwijkend, maar door de traagheid van de beelden en de cadans in het geluid refereert het werk ook aan de menselijke ademhaling of hartslag. Door de ogen van mensen wordt een artificiële omgeving, zoals een tunnel, weer onderdeel van een groter geheel.
Beeld uit Video Void (1980)
MI Wat vindt je ervan dat het werk te zien is in De Duif, een kerk?
MH Ik vind het goed en spannend. Het werk is lang niet te zien geweest. Begin jaren tachtig werden we gevraagd om het tijdens de Biënnale van Sydney in Australië te laten zien. En we hebben het ook als installatie getoond in The Kitchen in New York. Daar was de video een paar keer achter elkaar te zien. In de Duif ziet het publiek het hele werk in één keer, wat ik prima vind.
MI Als mensen na het zien van Video Void zich verder willen verdiepen in jullie werk, wat zou je dan aanraden?
MH Ze zouden bijvoorbeeld naar The Force Behind its Movement uit 1984 kunnen kijken.
MI Waar ben je nu mee bezig, welke projecten werk je aan?
MH In september opent een tentoonstelling met drie nieuwe werken in Japanmuseum het SieboldHuis in Leiden. Voor een van de werken baseer ik me op de nucleaire ramp in Fukushima als gevolg van de zeebeving voor de kust van Japan en de daarop volgende tsunami van 11 maart 2011.
–
Het concert in De Duif op zondag 25 maart begint om 16:00 uur. Kaarten zijn verkrijgbaar aan de deur en kosten 5 Euro. Madelon Hooykaas is aanwezig en vertelt over haar werk. De getoonde film, Video Void, is afkomstig uit de collectie van het Nederlands Instituut voor Mediakunst, partner van de concertreeks in De Duif.
Ter kennismaking met de leden van het Ives Ensemble stelt Juha van ‘t Zelfde enkele vragen. Deze keer zakelijk leider Anneke Oele.
Zakelijk leider van het IE Anneke Oele
Bezoekers van het Ives Ensemble komen je altijd en overal tegen, maar misschien niet iedereen weet precies wie je bent. Zou je je misschien kort willen voorstellen voor het grote publiek?
Ik ben Anneke Oele, geboren in Geldrop, opgegroeid in Friesland, om precies te zijn in Drachten. Voel me dus erg Fries, heb veel gezeild en geschaatst en HBS A gehaald. Daarna via omzwervingen in Groningen terecht gekomen waar ik een jaar of 8 politiek actief ben geweest (PvdA) en kunstgeschiedenis heb gestudeerd. Na mijn studie ben ik 8 jaar conservator hedendaagse kunst in het Gemeentemuseum Arnhem (nu MMKA) geweest, daarna 10 jaar galeriehouder in Amsterdam (galerie Espace, galerie Oele) en vervolgens heb ik 10 jaar bij Amsterdam RAI gewerkt, waarvan 7 jaar als directeur Art Amsterdam (voorheen KunstRAI). Ik wandel graag, ga nog liever op reis en dan het liefst naar New York. En dan breng ik veel tijd door met zingen (op amateurniveau) in het oratoriumkoor KCOVAmsterdam, waarmee we twee keer per jaar optreden in het Concertgebouw in Amsterdam.
Hoe ben je eigenlijk bij het Ives Ensemble terecht gekomen?
Na 32 jaar beeldende kunst vond ik het tijd worden om eens iets in de (nieuwe) muziek te gaan doen, mijn tweede passie. Toevalligerwijs stond precies op het goede moment een advertentie op Cultuurnet waarin een zakelijk leider voor het Ives Ensemble werd gevraagd en ik heb gewoon gesolliciteerd. Ik neem aan dankzij de belangstelling van John (Snijders, artistiek leider van het Ensemble) voor beeldende kunst en mijn verleden bij Art Amsterdam, ben ik aangenomen. Het ensemble wilde al langer de combinatie met beeldende kunst in de (speel)praktijk brengen.
Hoe ziet een normale werkweek er voor jou ongeveer uit?
Dat is moeilijk te zeggen. Het werk van een zakelijk leider kan op allerlei manieren worden opgevat. Je kan zeggen: de zakelijk leider maakt de artistieke wensen van de artistiek leider mogelijk en zorgt ervoor dat het ensemble niet failliet gaat. Ik zorg voor begrotingen, overzichten, zorg ervoor dat rekeningen betaald worden. De door de artistiek leider voorgestelde programma’s worden door de zakelijk leider aan de zalen in het land aangeboden. De onderhandelingen met de programmeurs van de zalen worden door de zakelijk leider gedaan. De subsidie aanvragen worden geschreven door de zakelijk leider en voor het inhoudelijk deel door de artistiek leider. De afgelopen maanden zijn we daar dan ook heel druk mee bezig. Een groot deel van het werk zal de komende tijd bestaan uit de zoeken naar fondsen voor aanvullende gelden en de aanvragen bij die fondsen.
Ander belangrijk deel is de marketing en publiciteit. Samen met Non-fiction zorgen we voor een actieve online marketing (vooral gedaan door Non-fiction). Deze succesvolle samenwerking is na een analyse in het eerste jaar tot stand gekomen. Behalve al deze zaken zie ik het vooral als mijn taak veel te coördineren en te zorgen dat iedereen op de hoogte is en dat de praktische zaken op tijd gebeuren. Interne organisatie, contact van de spelers met de directie onderling, contact van directie en spelers met bestuur reken ik ook tot mijn taak. Teveel om op te noemen dus en iedere week is weer anders, afhankelijk van wat er speelt.
Merk je veel overeenkomsten tussen de wereld van de beeldende kunst en de muziek? En ook verschillen?
Belangrijkste verschil is dat een Ensemble deel uitmaakt van podiumkunsten. Er is een voorstelling en die voorstelling is uniek. Er is geen object om als resultaat te verkopen. In de beeldende kunst is er altijd een commercieel moment, iets om mee naar huis te nemen, of het nu een origineel of een afbeelding is. Dat veroorzaakt een enorm verschil in de beleving en in de praktijk. Er zijn dus eigenlijk weinig overeenkomsten, behalve misschien tussen componisten en beeldend kunstenaars. Beide creëren iets dat nog niet eerder bestond. Net als kunstenaars zijn goede musici natuurlijk wel gericht op perfectie in de uitvoering. De musici van het Ives Ensemble kennen weinig grenzen in hun ambitie om de muziek op zijn allerbest naar voren te brengen. Daar bewonder ik ze zeer om. Misschien omdat ze heel intensief moeten samenspelen zijn ze zonder uitzondering verschrikkelijk aardig.
Het mooiste stuk dat ik tot nu toe van ze hoorde is de 2e sonate voor viool en piano van Charles Ives. Het wordt op 25 november a.s. weer uitgevoerd in onze serie in De Duif.
Anneke reist graag, en met name naar New York
Hoe gaat het met het Ives Ensemble dit seizoen?
Het gaat heel erg goed met het Ives Ensemble. Na een jaar van voorbereiding begint de nieuwe koers langzaam vorm te krijgen. De online marketing (blog, facebook, nieuwe website, email nieuwsbrief) levert veel nieuwe belangstellenden op, we spelen in series die we zelf geëntameerd hebben in sfeervolle zalen zoals Felix Meritis en De Duif. Het is inspirerend om te zien dat er hernieuwde belangstelling is voor componisten als Morton Feldman en John Cage. Jonge mensen hebben blijkbaar behoefte aan bezinning in deze hectische tijd. We dragen daar graag aan bij.
Wat zijn je grootste uitdagingen in de rest van het jaar, en hoe zie je die tegemoet?
Natuurlijk is de grootste uitdaging de subsidie aanvragen zo te schrijven dat we toegezegd krijgen wat we zouden willen. Daarnaast is het zaak te zorgen dat we al dit jaar genoeg publieke en particuliere fondsen vinden om een voortbestaan van het Ensemble na 2013 mogelijk te maken.
–
Aankomende zondag spelen jullie in De Duif. Wat zou je de lezers die nog twijfelen willen meegeven om ze over de streep te trekken?
De sfeer in de kerk is zo bijzonder dat dat al een reden is om te komen. Belangrijker nog: de combinatie van de videofilms met het werk van John Cage is alleen op dit moment te ervaren, iets dat je daarna niet zo vaak meer meemaakt.
En dan de kennismaking met 6 leden van het Ives Ensemble, en met het werk van John Cage. Ik zou zeggen, wie niet Music for… in het museumweekend in het Stedelijk Museum in 2010 heeft meegemaakt, heeft een herkansing die niet gemist mag worden. En de entree van 5 euro is natuurlijk het doorslaggevende argument.
Aanstaande dinsdag, 31 januari, spelen we weer in Felix Meritis. Dit keer heet het programma Dat doe je niet met een muziekinstrument. Met krassende violen, kloppende piano’s en andere instrumenten die op onorthodoxe wijzen worden bespeeld. We stelden John Snijders, pianist en artistiek leider van het Ives Ensemble, kort wat vragen over dit intrigerende concert.
1. John, wat bedoel je eigenlijk met de titel ‘Dat doe je niet met een muziekinstrument’?
Er zijn volgens de wat meer behoudende muziekliefhebber, musicus en vooral muziekinstrumentenbouwer nogal wat (non-destructieve) dingen die je niet met een muziekinstrument behoort te doen. Veel daarvan worden echter al sinds jaar en dag door componisten voorgeschreven in hun stukken. Dit concert bestaat uit een aantal van dergelijke composities.
2. Vanaf welk moment zijn musici gaan experimenteren met instrumenten?
Ik denk dat musici en componisten met hun instrumenten zijn gaan experimenteren vanaf het moment dat ze voor het eerst een instrument in handen kregen. Alleen zo kom je erachter wat er kan, wat er niet kan, wat goed klinkt, wat niet… Al rond 1670 gebruikte de Duitse componist Biber allerlei nieuwe technieken op zijn viool; bij een Rossini ouverture moeten orkestleden met een stok tegen hun lessenaar aantikken, en zo zijn er nog veel meer voorbeelden.
3. Is dit fenomeen te vergelijken met het ‘iconoclasme’, de doelbewuste vernieling van tradities en symbolen, in de beeldende kunst?
Nee, bij muziek is het een constante zoektocht naar nieuwe klanken, nieuwe geluiden, nieuwe manieren om te zeggen wat je als componist wilt zeggen. Er zit vooral een esthetische kant aan. Het is meer te vergelijken met het op een niet standaard manier gebruiken van verf, hout, marmer om een rijkere beeldtaal te ontwikkelen.
4. Is het makkelijker of moeilijker om een instrument ‘verkeerd’ te bespelen?
Dat ligt aan het effect dat je moet produceren. Sommige technieken zijn veel makkelijker dan ‘normaal’ op een instrument spelen, sommige zijn veel lastiger. Het plukken van snaren op een piano is bijvoorbeeld lastiger omdat de snaren aan de binnenkant moeilijker te vinden zijn: er zijn geen zwarte en witten toetsen aan de binnenkant dus je weg vinden is lastig. Een klap geven op de klankkast is daarentegen weer makkelijk.
5. Wat zou een volgende stap kunnen zijn? Piano spelen via de iPad?
Dat lijkt me niet. Een iPad is een ander instrument en heeft niets te maken met een piano. Ik denk niet dat het al te eenvoudig zal zijn om een zuiver ‘analoog’ en niet electronisch instrument door middel van een electronisch, digitaal ding te bespelen. Je kan een nieuw instrument ontwikkelen (en die zijn er natuurlijk ook al wel), maar ik denk toch dat voor het bespelen van een piano altijd een levend wezen nodig zal zijn.
John Snijders, pianist en artistiek leider
–
Voor meer informatie over het concert en kaarten kan je terecht op de website van Felix Meritis. En hier kan je ook een ander kort interview met John lezen.
Voor het concert Hoe Klinkt het Kunstwerk op 14 december in het Muziekgebouw aan ‘t IJ gaan we een speciale samenwerking aan met studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. We vroegen Elwin Beekman wat we kunnen verwachten.
Dag Elwin, dank voor je tijd. Zou je je aan onze lezers willen voorstellen? Wie ben je, wat studeer je?
Ik studeer momenteel Arts & Mediamanagement aan de Hogeschool voor de Kunsten. Dit is voor mij en mijn collega’s het laatste project voor de start van het afstuderen in januari/februari. Het mooie aan dit project is dat we veel verschillende disciplines vanuit de faculteit bij elkaar hebben in 1 team, wat het extra interessant maakt om met een veelvoud aan achtergronden tot 1 project te komen.
Hoe ben je in contact gekomen met het Ives Ensemble?
De HKU en Ives doen dit project al voor de vijfde jaar op rij, en zoals voorgaande jaren heeft de HKU een selectie van studenten gemaakt om met deze opdracht aan de slag te gaan.
Wat is de opdracht die je van de HKU heb meegekregen, en hoe gaan jullie als groep te werk?
De opdracht was om de voorstelling, bestaande uit meerdere losse muziekstukken, tot één avondbrede ervaring te maken. We kwamen er met John als snel achter dat we het beste de tijd tussen de muziekstukken op konden vullen. Omdat we verschillende disciplines hebben binnen het team, heeft het concept enige tijd gekost om vorm te geven. Uiteindelijk hebben we gekozen voor 7 films met elk een andere artistieke achtergrond, waarin ieder de regisseur is van zijn of haar eigen werk.
Wat vind je eigenlijk van de muziek van 14 december? En van de kunstwerken?
De muziek van het Ives Ensemble is niet direct de muziek die ik thuis op zou zetten, misschien ben ik daar wel niet intellectueel genoeg voor, maar ik vind de vorm waarin Ives het giet wel heel interessant. Ook waren de kunstwerken voor deze show nog niet heel bekend voor me en was het waardevol om daar dieper op in te gaan.
Still van Ja Ja Ja Nee Nee Nee
Wat kunnen we de 14e verwachten? Kun je al iets laten zien?
Omdat de films relatief kort zijn, zo’n 2.30 minuten, gaan we nog niet teveel teasen. Ik kan wel een aantal filmstills tonen,
Welke rol speelt geluid bij jullie werk? En hoe heb je dit aangepakt? Houd je rekening met de muziek van het Ives, of negeer je die juist?
We hebben ons vanaf het begin laten inspireren door dezelfde kunsten waar Ives hun muziek op selecteerde. We hadden niet alle muziek beschikbaar. Echter gebruiken wij onder de films het meest minimalistisch sound design, om de nadruk niet wel te leiden van de muziek die vanavond centraal staat. De films draaien voornamelijk om sfeer, wat we iets versterken door het gebruik van sound design.
Zou je een aantal video’s kunnen geven met inspiratiebronnen van jullie voor dit project?
Die zijn te vinden op ons research weblog: http://macaronic-studio.blogspot.com/
Waar kijk je zelf het meest naar uit, en wat zou je mensen zeggen om ze enthousiast te maken voor het concert?
Ik ben zeer benieuwd naar het eindresultaat, wanneer film en de muziek van het Ives Ensemble samenkomen. Tijdens de show zullen we ook zelf alles aansturen en de avond visueel vastleggen, dus het blijft enigszins spannend tot het einde.
Vijf vragen aan leden van het Ives Ensemble ter kennismaking. Deze keer: Diederik Meijnckens. “Het Ives Ensemble is de meest hechte groep musici waarmee ik gewerkt heb.”
Wat is je eerste herinnering aan muziek?
Dat weet ik niet precies omdat muziek iets is dat voor mij altijd en overal aanwezig is. Kan een druppende waskraan zijn of de cadans van een trein, het vogeltje in de boom dat zingt. Mijn ouders hadden en hebben een grote collectie klassieke muziek opnames dus vóór mijn vierde levensjaar was het hele ijzeren repertoire wel langs gekomen, zeg maar. Ik geloof dat ik dit min of meer bewust wel allemaal heb opgeslagen.
Welk(e) instrument(en) bespeel je?
Na de platencollectie thuis in de kast kwam (bijna vanzelfsprekend) de vraag welk instrument ik wilde bespelen. Dat werd de cello. Heel af en toe op een onbewaakt moment ga ik nog wel eens achter een geleende cello zitten. Aan het eind van de middelbare school koos ik echt heel bewust voor de contrabas en heb ik de overstap gemaakt met het doel om naar het conservatorium te gaan. Hoewel de cello mij na aan het hart ligt, passen het karakter, de klankkleur en mogelijkheden van de contrabas mij beter.
Welk stuk of welke componist speel je het liefst?
Moeilijk te zeggen, ze hebben allemaal hun mooie dingen. Beethoven bijvoorbeeld heeft fantastische baslijnen in zijn symfonieën geschreven, Mozarts melodieën raken mij bijna altijd recht in het hart. En met name bij het Ives Ensemble zijn de baspartijen vaak totaal anders, soms zelfs zonder enige lage noot in de partij maar met veel flageoletten omdat componisten weten dat de contrabas daar erg veel mogelijkheden toe geeft. Heel uitdagend en vaak erg mooi geschreven. Een hele goede afwisseling om de musicerende geest soepel te houden!
Wat is er leuk aan het spelen in het Ives Ensemble?
Het Ives Ensemble voelt altijd als een gespreid bedje. Hoewel ik niet vanaf het prille begin erbij was, speel ik toch alweer een aantal jaartjes mee. Je voelt dat als je weer met elkaar gaat spelen, iedereen is op elkaar ingespeeld. Het is de meest hechte groep musici waar ik mee gewerkt heb met allemaal diezelfde drive om het beste te willen bereiken. Zonder uitzondering zijn het musici die op het podium risico’s durven nemen, op ontdekking willen gaan, uitdagingen aangaan. Ook los van de muziek een fijne groep mensen.
Waar lig je wakker van?
Als ik dat wist kon ik er wat aan doen…!
Vijf vragen aan leden van het Ives Ensemble ter kennismaking. Deze keer: Job ter Haar
Wat is je eerste herinnering aan muziek?
De eerste accoorden die ik op mijn ukulele speelde. Ik lag op mijn buik op het tapijt, ukulele op de grond, en een boekje met hoe je je vingers erop moest zetten. Het duurde niet lang voordat ik vier accoorden kon spelen!
Welk(e) instrument(en) bespeel je?
Cello, barokcello en lirone op professioneel niveau. Daarnaast erhu, charango en nog altijd die vier accoorden op de ukulele.
Welk stuk of welke componist speel je het liefst?
Het liefste speel ik het 2e strijkkwartet van Morton Feldman.
Wat is er leuk aan het spelen in het Ives Ensemble?
Dat we het al zo’n 25 jaar lang in vrijwel dezelfde bezetting doen. We kennen elkaar door en door, voelen elkaar haarfijn aan. Dan is samen muziekmaken een feest.
Waar lig je wakker van?
Van de muziek die na een concert nog urenlang in mijn brein rond blijft spoken. Hoe beter de muziek, hoe erger het is.