Ter kennismaking met de leden van het Ives Ensemble stelt Juha van ‘t Zelfde enkele vragen. Deze keer zakelijk leider Anneke Oele.

Zakelijk leider van het IE Anneke Oele

Bezoekers van het Ives Ensemble komen je altijd en overal tegen, maar misschien niet iedereen weet precies wie je bent. Zou je je misschien kort willen voorstellen voor het grote publiek?

Ik ben Anneke Oele, geboren in Geldrop, opgegroeid in Friesland, om precies te zijn in Drachten. Voel me dus erg Fries, heb veel gezeild en geschaatst en HBS A gehaald. Daarna via omzwervingen in Groningen terecht gekomen waar ik een jaar of 8 politiek actief ben geweest (PvdA) en kunstgeschiedenis heb gestudeerd. Na mijn studie ben ik 8 jaar conservator hedendaagse kunst in het Gemeentemuseum Arnhem (nu MMKA) geweest, daarna 10 jaar galeriehouder in Amsterdam (galerie Espace, galerie Oele) en vervolgens heb ik 10 jaar bij Amsterdam RAI gewerkt, waarvan 7 jaar als directeur Art Amsterdam (voorheen KunstRAI). Ik wandel graag, ga nog liever op reis en dan het liefst naar New York. En dan breng ik veel tijd door met zingen (op amateurniveau) in het oratoriumkoor KCOVAmsterdam, waarmee we twee keer per jaar optreden in het Concertgebouw in Amsterdam.

Hoe ben je eigenlijk bij het Ives Ensemble terecht gekomen?

Na 32 jaar beeldende kunst vond ik het tijd worden om eens iets in de (nieuwe) muziek te gaan doen, mijn tweede passie. Toevalligerwijs stond precies op het goede moment een advertentie op Cultuurnet waarin een zakelijk leider voor het Ives Ensemble werd gevraagd en ik heb gewoon gesolliciteerd. Ik neem aan dankzij de belangstelling van John (Snijders, artistiek leider van het Ensemble) voor beeldende kunst en mijn verleden bij Art Amsterdam, ben ik aangenomen. Het ensemble wilde al langer de combinatie met beeldende kunst in de (speel)praktijk brengen.

Hoe ziet een normale werkweek er voor jou ongeveer uit?

Dat is moeilijk te zeggen. Het werk van een zakelijk leider kan op allerlei manieren worden opgevat. Je kan zeggen: de zakelijk leider maakt de artistieke wensen van de artistiek leider mogelijk en zorgt ervoor dat het ensemble niet failliet gaat. Ik zorg voor begrotingen, overzichten, zorg ervoor dat rekeningen betaald worden. De door de artistiek leider voorgestelde programma’s worden door de zakelijk leider aan de zalen in het land aangeboden. De onderhandelingen met de programmeurs van de zalen worden door de zakelijk leider gedaan. De subsidie aanvragen worden geschreven door de zakelijk leider en voor het inhoudelijk deel door de artistiek leider. De afgelopen maanden zijn we daar dan ook heel druk mee bezig. Een groot deel van het werk zal de komende tijd bestaan uit de zoeken naar fondsen voor aanvullende gelden en de aanvragen bij die fondsen.

Ander belangrijk deel is de marketing en publiciteit. Samen met Non-fiction zorgen we voor een actieve online marketing (vooral gedaan door Non-fiction). Deze succesvolle samenwerking is na een analyse in het eerste jaar tot stand gekomen. Behalve al deze zaken zie ik het vooral als mijn taak veel te coördineren en te zorgen dat iedereen op de hoogte is en dat de praktische zaken op tijd gebeuren. Interne organisatie, contact van de spelers met de directie onderling, contact van directie en spelers met bestuur reken ik ook tot mijn taak. Teveel om op te noemen dus en iedere week is weer anders, afhankelijk van wat er speelt.

Merk je veel overeenkomsten tussen de wereld van de beeldende kunst en de muziek? En ook verschillen?

Belangrijkste verschil is dat een Ensemble deel uitmaakt van podiumkunsten. Er is een voorstelling en die voorstelling is uniek. Er is geen object om als resultaat te verkopen. In de beeldende kunst is er altijd een commercieel moment, iets om mee naar huis te nemen, of het nu een origineel of een afbeelding is. Dat veroorzaakt een enorm verschil in de beleving en in de praktijk. Er zijn dus eigenlijk weinig overeenkomsten, behalve misschien tussen componisten en beeldend kunstenaars. Beide creëren iets dat nog niet eerder bestond. Net als kunstenaars zijn goede musici natuurlijk wel gericht op perfectie in de uitvoering. De musici van het Ives Ensemble kennen weinig grenzen in hun ambitie om de muziek op zijn allerbest naar voren te brengen. Daar bewonder ik ze zeer om. Misschien omdat ze heel intensief moeten samenspelen zijn ze zonder uitzondering verschrikkelijk aardig.

Het mooiste stuk dat ik tot nu toe van ze hoorde is de 2e sonate voor viool en piano van Charles Ives. Het wordt op 25 november a.s. weer uitgevoerd in onze serie in De Duif.

Anneke reist graag, en met name naar New York

Hoe gaat het met het Ives Ensemble dit seizoen?

Het gaat heel erg goed met het Ives Ensemble. Na een jaar van voorbereiding begint de nieuwe koers langzaam vorm te krijgen. De online marketing (blog, facebook, nieuwe website, email nieuwsbrief) levert veel nieuwe belangstellenden op, we spelen in series die we zelf geëntameerd hebben in sfeervolle zalen zoals Felix Meritis en De Duif. Het is inspirerend om te zien dat er hernieuwde belangstelling is voor componisten als Morton Feldman en John Cage. Jonge mensen hebben blijkbaar behoefte aan bezinning in deze hectische tijd. We dragen daar graag aan bij.

Wat zijn je grootste uitdagingen in de rest van het jaar, en hoe zie je die tegemoet?

Natuurlijk is de grootste uitdaging de subsidie aanvragen zo te schrijven dat we toegezegd krijgen wat we zouden willen. Daarnaast is het zaak te zorgen dat we al dit jaar genoeg publieke en particuliere fondsen vinden om een voortbestaan van het Ensemble na 2013 mogelijk te maken.

–

Aankomende zondag spelen jullie in De Duif. Wat zou je de lezers die nog twijfelen willen meegeven om ze over de streep te trekken?

De sfeer in de kerk is zo bijzonder dat dat al een reden is om te komen. Belangrijker nog: de combinatie van de videofilms met het werk van John Cage is alleen op dit moment te ervaren, iets dat je daarna niet zo vaak meer meemaakt.

En dan de kennismaking met 6 leden van het Ives Ensemble, en met het werk van John Cage. Ik zou zeggen, wie niet Music for… in het museumweekend in het Stedelijk Museum in 2010 heeft meegemaakt, heeft een herkansing die niet gemist mag worden. En de entree van 5 euro is natuurlijk het doorslaggevende argument.

24/02/2012 - Categorieën: Uncategorized

Videoverslag mini-tournee Engeland

Rik Andriessen, fluitist en productieleider van het Ives Ensemble, maakte een korte compilatie van de mini-tournee die we van 14 t/m 17 februari 2012 door Engeland maakten. Op uitnodiging van de afdelingen compositie van de universiteiten van Durham en Newcastle verzorgden we componisten-workshops en een drietal concerten.

23/02/2012 - Categorieën: Uncategorized

Op zondag 26 februari spelen we voor de tweede keer in de beroemde kerk De Duif in Amsterdam. Met deze keer twee werken van John Cage: Music for five en Atlas Eclipticalis.

Dat laatste werk, gebaseerd op een sterrenkaart uit de jaren vijftig (lees meer over het stuk hieronder), vormde de inspiratie voor een tweetal adembenemende films die we voorafgaand aan en na afloop van het concert laten zien. Beide werken zijn gemaakt door het Britse kunstenaarsduo Semiconductor en komen uit de collectie van het Nederlands Instituut voor Mediakunst (NIMk).

Ruth Jarman en Joseph Gerhardt

Het uit Brighton afkomstige duo (Ruth Jarman en Joseph Gerhardt) maakt sinds 1997 een mix van avontuurlijke videokunst en elektronische soundtracks die uitdrukking geven aan hun obsessie voor landschappen, architectuur, geologie, aardrijkskunde, artificiële intelligentie en de chaostheorie.

De kunstenaars zijn geïnteresseerd in onzichtbare wetenschappelijke verschijnselen – in hun werk maken ze veel van dit soort processen, zoals bijvoorbeeld geluidsgolven en magnetisme, zichtbaar. Hun unieke manier van werken werd bekroond met prestigieuze prijzen en beurzen. 

Het duo verbleef als artists in residence op het NASA Space Science Laboratory in UC Berkeley, Californië. Daar maakten ze gretig gebruik van de mogelijkheid om onderzoek te doen naar het videoarchief, waarin ze prachtige beelden vonden van het oppervlak van de zon en van het heelal.

De films Black Rain (2009) en Brilliant Noise (2006) zijn beide een resultaat van deze vruchtbare onderzoeksperiode.

Stilstaand beeld uit Black Rain

Voor Black Rain (2009, 3:02 min.) gebruikten ze beelden van de tweelingsatelliet STEREO van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. De twee vrijwel identieke sondes werden in 2006 gelanceerd vanaf Cape Canaveral in de Verenigde Staten en werden in een baan om de zon worden gebracht, vanwaar ze op ruime afstand van elkaar dezelfde plekken op de zon fotograferen. 

Voor het eerst kunnen wetenschappers zowel de voor- als de achterkant van de zon zien en dit in drie dimensies! Via de beelden en onderzoeksgegevens hoopt men meer inzicht te krijgen in de werking van magnetische stormen om daarmee beter het ruimteweer te kunnen voorspellen voor luchtvaart- en elektriciteitsmaatschappijen, satellietoperatoren, etc. Ook voor missies naar andere planeten is deze informatie van belang.

Kijkend naar de film ben je getuige van de zonnewind, passerende planeten en kometen die om de zon cirkelen tegen een achtergrond van miljoenen sterren in dit deel van de melkweg. Door onbewerkte beelden te gebruiken, tegenover de gekleurde en gladgestreken persbeelden van NASA, laten de kunstenaars het heelal zien als een onherbergzame ruimte waar ieder spoor van menselijk leven ontbreekt. Maar juist door de beelden ongepolijst te laten, lijken de sterren binnen handbereik te komen.

Stilstaand beeld uit Brilliant Noise

Brilliant Noise (2006, 5:55 min) toont gruizige foto’s van het oppervlak van de zon die zijn samengevoegd tot een bewegend beeld. Anders dan de stereotype gele bal die wij ons meestal voorstellen, wordt in Brilliant Noise de zon getoond als een constellatie van krachtvelden, stromingen en energiebanen. Destructie en creatie komen samen. De witte beeldruis (brilliant noise) is het gevolg van de kosmische straling die de cameraopnamen vanuit de satelliet verstoort.

De quasi abstracte zwart-witbeelden zijn verklankt via minimale elektronicacomposities van gerenommeerde experimentele artiesten als Cristian Vogel, Antenna Farm en Max Richter. De geluiden lijken direct uit het binnenste van de zon op te borrelen om sissend en knisperend te vervliegen in de kolkende zonnewinden.

Het concert met muziek van John Cage en de twee werken van Semiconductor, voorafgegaan door een korte introductie, vindt plaats op zondag 26 februari van 16:00 tot 18:00 uur in De Duif aan de Prinsengracht 754 in Amsterdam. Entree is slechts 5 Euro, te betalen aan de deur. 

22/02/2012 - Categorieën: Uncategorized

Hier is een beschrijving van Wikipedia van het stuk Atlas Eclipticalis van John Cage, dat we op zondag 26 februari in De Duif spelen:

“Collega-componist Erik Satie had al een keer gemeld, dat als je muziek opschrijft, de muziek wordt teruggebracht tot lijnen en stippen. Door toepassing van elektronica konden op een gegeven moment ook de lijnen weggelaten worden.

John Cage, op een gegeven moment student aan het Center of Advanced Studies aan de Westleyan University, dacht daar aan toen hij een opdracht kreeg voor het componeren van een werk voor orkest. Hij liep om inspiratie op de doen naar het observatorium van de universiteit en zag daar diverse sterrenkaarten liggen. Een daarvan was de Atlas Eclipticalis uit (toen nog) Tsjecho-Slowakije. Ook kijkend naar de sterrenhemel kwam hij op het idee, deze sterrenhemels (op papier of in het echt) te vertalen naar muziek. En dat levert dan muziek op zonder maataanduiding, alleen maar noten op een blad papier.

De enige aanduidingen zijn piano en forte en korte of lange noten. Dat wil niet zeggen dat het een improvisatie is geworden. De dirigent en orkestleden dienen zich stipt aan de omschrijving van de partituur te houden. In 1961 was de compositie klaar en vond de première plaats te Montréal (3 augustus 1961) in het Theatre La Comédie Canadienne (de opdrachtgever) in het kader van de International Week of Today’s Music. John Cage dirigeerde zelf een korte versie van het werk. Cage bouwde de compositie toen nog verder uit tot zijn huidige lengte van 80 minuten met 86 musici.

Zelf dirigeren is één; een ander het werk te laten uitvoeren is iets anders. Toch niet de minste dirigenten, zoals Richard Dufallo en Leonard Bernstein, hadden moeite het werk uit te voeren. Bij Dufallo werd de dirigent tegengewerkt door de musici, die het werk niet begrepen; Bernstein was mening dat er sprake was van improvisatie, terwijl Cage meende een strikte compositie opgeleverd te hebben.

Ook het publiek had het er moeilijk mee. Destijds werden hedendaagse composities verwerkt in een standaardprogrammering en zo kon het voorkomen dat Atlas Eclipticalis uitgevoerd werd in één concert met werk van Antonio Vivaldi (Herfst uit De vier jaargetijden) en de 6e symfonie van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Nadat het werk van Cage begonnen was, verlieten steeds meer mensen uit het publiek de zaal en zelfs de leden van het New York Philharmonic Orchestra konden hun balorigheid niet verbergen. Microfoons werden van instrumenten gehaald; er werd gepraat tijdens de uitvoering etc. etc.

Cage had ontzettend de pest in en heeft het het orkest nog jarenlang kwalijk genomen. Een voordeel heeft het wel opgeleverd; Cage (eeuwig optimist) wist dat een betere uitleg van het werk en langere repetitietijden noodzakelijk waren. Een latere uitvoering van Dufallo met het Residentie Orkest viel wel in de smaak bij de componist. Toch bleef hij het verwijt krijgen, dat deze muziek nog niet paste in de jaren 60; sommigen zeiden: kom over 20 jaar nog eens terug.

Hoe klinkt deze compositie dan? Kijk ’s avonds naar de sterrenhemel. Overal lichten kleine puntjes op, maar doven net zo snel. Ook je ogen en hersenen werken mee aan het effect, want je kan je eigenlijk niet concentreren op de lichtpuntjes. Sommigen blijven langer in zicht en feller, anderen zie je nauwelijks en kort. Soms zie je een lichtpuntje, door er toevallig net naast te kijken waardoor een lichtstraaltje wel op je netvlies komt, maar zodra je je oog beweegt is de lichtstraal weg; een mankement van het oog zelf. Maar voor het overgrote deel kijk je naar één groot zwart gat.

Zo klinkt dan ook de compositie. Gevoelsmatig hoor je de musici lukraak hun notenblazen, strijken en (aan)slaan, maar grotendeels hoor je helemaal niets, behalve dan de omgevingsgeluiden van je luisterplaats. Ook dit was (vaak) de bedoeling van Cage, zie b.v. de compositie 4′33″. Het werk wordt vaak uitgevoerd in combinatie met Winter Music uit 1957, dat van dezelfde uitgangspunten uitgaat.

Deze compositie is geschreven voor een willekeurig aantal piano’s (tussen 3 en 22). Winter Music wordt daarbij verweven in Atlas Ecliticalis of los gespeeld.”

—

Luister ook alvast naar het hele stuk op Spotify.

15/02/2012 - Categorieën: Uncategorized