Een interview met beeldend kunstenaar Madelon Hooykaas, waarvan zondag werk te zien is tijdens een concert van het Ives Ensemble in De Duif, over haar ontmoeting met John Cage, de samenwerking met componisten en de talloze (video)kunstprojecten die ze sinds 1972 met Elsa Stansfield en over de hele wereld realiseerde. 

Zondag 25 maart spelen we muziek van de Britse componist Laurence Crane in De Duif. Tussen de twee muziekstukken door laten we videowerk zien van het Schots/Nederlandse kunstenaarsduo Stansfield/Hooykaas. Vanaf de vroege jaren zeventig experimenteerden Elsa Stansfield (Glasgow, 1945) en Madelon Hooykaas (Maartensdijk, 1942) met het (toen) nieuwe medium video en met film, geluidskunst en installaties rondom thema’s als het menselijk tijdsbesef, vergankelijkheid en de harmonie tussen mens en natuur.

Hun werk was te zien in binnen- en buitenland, van het Stedelijk Museum en het Nederlands Instituut voor Mediakunst (NIMk) tot het MoMA in New York en de Documenta (1987) in Kassel en op tal van biennales en festivals. In 2004 overleed Elsa Stansfield op 59-jarige leeftijd. Sindsdien bleef Madelon Hooykaas onder de naam Stansfield/Hooykaas doorwerken aan een indrukwekkend oeuvre. Kortgeleden maakte ze de keuze om alleen onder haar eigen naam verder te gaan.

Madelon Hooykaas

Michiel van Iersel  Hoe ben je in contact gekomen met het Ives Ensemble?

Madelon Hooykaas  Ik kende het ensemble al langer en heb ze eerder ook al horen spelen in de Slewe Gallery in Amsterdam. Tijdens een tentoonstelling in de Ketelfactory in Schiedam in 2011 ontmoette ik John Snijders, de artistiek leider en pianist van het ensemble. Daarnaast kende ik Anneke Oele, zakelijk directeur, al uit de kunstwereld.

MI  Wat is je relatie met klassieke muziek?

MH  Mijn hele leven luister ik al naar eigentijdse gecomponeerde muziek, van Morton Feldman en John Cage bijvoorbeeld. Ik heb John Cage ook ontmoet en de Rothko Chapel (waar Morton Feldman het gelijknamige stuk voor componeerde) in Houston bezocht. Ook hebben Elsa en ik samengewerkt met componisten als Frances-Marie Uitti, Ab Baars en Louis Andriessen. Het spel met tijdsbesef in de muziek van Feldman komt ook terug in ons werk en Oosterse (o.a. Japanse) muziek(instrumenten) is ook een terugkerend element. Ik zou de muziek van het Ives Ensemble trouwens niet klassiek willen noemen, maar hedendaags. 

MI  Kende je de muziek van Laurence Crane al, voordat we je benaderden om je werk te laten zien naast zijn muziek?

MH  Eerlijk gezegd niet, dus ik ben heel benieuwd naar het concert.

MI  Kan je iets vertellen over Video Void, het werk dat te zien zal zijn?

MH  We maakten het in London in 1980, waar Elsa en ik veel werkten in die tijd. Je ziet video- en filmbeelden die we opnamen in een tunnel die onder de Thames loopt. Een jaar daarvoor maakten we ook al twee werken rondom de Thames, Tidal Flow en Transitions (beide uit 1979), die over het verglijden van de tijd en de vorming van onze perceptie gaan. Met Video Void borduurden we voort op die thema’s, maar in plaats van de rivier zie je een stroom auto’s die door de tunnel gaat en de ronddraaiende ventilator die voor de luchtverversing zorgt en samen hetzelfde visuele effect opleveren als het stromende water in de andere werken.

MI  Hoe belangrijk is muziek of geluid in het werk?

MH  Het werk begon als soundtrack, die Elsa in ons atelier in Oost-Londen maakte. Het bestaat o.a. uit geluiden die in de tunnel zijn opgenomen. De beelden kwamen later. De lengte van de soundtrack werd bepaald door de tijdsduur van het lopen door de tunnel en dit werd ook de lengte van de video. Het geluid van de roterende ventilator zorgt voor een hoorbare cadans, die invloed heeft op de beelden en hoe je die als kijker ervaart.

MI  In hoeverre is Video Void typisch of juist afwijkend voor jullie werk(wijze)?

MH  In veel werken leggen we een directe (visuele) relatie met de natuur om ons heen, maar in Video Void ontbreekt ieder spoor van natuur of menselijk leven. In die zin is het afwijkend, maar door de traagheid van de beelden en de cadans in het geluid refereert het werk ook aan de menselijke ademhaling of hartslag. Door de ogen van mensen wordt een artificiële omgeving, zoals een tunnel, weer onderdeel van een groter geheel.

Beeld uit Video Void (1980)

MI  Wat vindt je ervan dat het werk te zien is in De Duif, een kerk?

MH  Ik vind het goed en spannend. Het werk is lang niet te zien geweest. Begin jaren tachtig werden we gevraagd om het tijdens de Biënnale van Sydney in Australië te laten zien. En we hebben het ook als installatie getoond in The Kitchen in New York. Daar was de video een paar keer achter elkaar te zien. In de Duif ziet het publiek het hele werk in één keer, wat ik prima vind.

MI  Als mensen na het zien van Video Void zich verder willen verdiepen in jullie werk, wat zou je dan aanraden?

MH  Ze zouden bijvoorbeeld naar The Force Behind its Movement uit 1984 kunnen kijken.

MI  Waar ben je nu mee bezig, welke projecten werk je aan?

MH  In september opent een tentoonstelling met drie nieuwe werken in Japanmuseum het SieboldHuis in Leiden. Voor een van de werken baseer ik me op de nucleaire ramp in Fukushima als gevolg van de zeebeving voor de kust van Japan en de daarop volgende tsunami van 11 maart 2011. 

–

Het concert in De Duif op zondag 25 maart begint om 16:00 uur. Kaarten zijn verkrijgbaar aan de deur en kosten 5 Euro. Madelon Hooykaas is aanwezig en vertelt over haar werk. De getoonde film, Video Void, is afkomstig uit de collectie van het Nederlands Instituut voor Mediakunst, partner van de concertreeks in De Duif.

23/03/2012 - Categorieën: Uncategorized

Ter kennismaking met de leden van het Ives Ensemble stelt Juha van ‘t Zelfde enkele vragen. Deze keer zakelijk leider Anneke Oele.

Zakelijk leider van het IE Anneke Oele

Bezoekers van het Ives Ensemble komen je altijd en overal tegen, maar misschien niet iedereen weet precies wie je bent. Zou je je misschien kort willen voorstellen voor het grote publiek?

Ik ben Anneke Oele, geboren in Geldrop, opgegroeid in Friesland, om precies te zijn in Drachten. Voel me dus erg Fries, heb veel gezeild en geschaatst en HBS A gehaald. Daarna via omzwervingen in Groningen terecht gekomen waar ik een jaar of 8 politiek actief ben geweest (PvdA) en kunstgeschiedenis heb gestudeerd. Na mijn studie ben ik 8 jaar conservator hedendaagse kunst in het Gemeentemuseum Arnhem (nu MMKA) geweest, daarna 10 jaar galeriehouder in Amsterdam (galerie Espace, galerie Oele) en vervolgens heb ik 10 jaar bij Amsterdam RAI gewerkt, waarvan 7 jaar als directeur Art Amsterdam (voorheen KunstRAI). Ik wandel graag, ga nog liever op reis en dan het liefst naar New York. En dan breng ik veel tijd door met zingen (op amateurniveau) in het oratoriumkoor KCOVAmsterdam, waarmee we twee keer per jaar optreden in het Concertgebouw in Amsterdam.

Hoe ben je eigenlijk bij het Ives Ensemble terecht gekomen?

Na 32 jaar beeldende kunst vond ik het tijd worden om eens iets in de (nieuwe) muziek te gaan doen, mijn tweede passie. Toevalligerwijs stond precies op het goede moment een advertentie op Cultuurnet waarin een zakelijk leider voor het Ives Ensemble werd gevraagd en ik heb gewoon gesolliciteerd. Ik neem aan dankzij de belangstelling van John (Snijders, artistiek leider van het Ensemble) voor beeldende kunst en mijn verleden bij Art Amsterdam, ben ik aangenomen. Het ensemble wilde al langer de combinatie met beeldende kunst in de (speel)praktijk brengen.

Hoe ziet een normale werkweek er voor jou ongeveer uit?

Dat is moeilijk te zeggen. Het werk van een zakelijk leider kan op allerlei manieren worden opgevat. Je kan zeggen: de zakelijk leider maakt de artistieke wensen van de artistiek leider mogelijk en zorgt ervoor dat het ensemble niet failliet gaat. Ik zorg voor begrotingen, overzichten, zorg ervoor dat rekeningen betaald worden. De door de artistiek leider voorgestelde programma’s worden door de zakelijk leider aan de zalen in het land aangeboden. De onderhandelingen met de programmeurs van de zalen worden door de zakelijk leider gedaan. De subsidie aanvragen worden geschreven door de zakelijk leider en voor het inhoudelijk deel door de artistiek leider. De afgelopen maanden zijn we daar dan ook heel druk mee bezig. Een groot deel van het werk zal de komende tijd bestaan uit de zoeken naar fondsen voor aanvullende gelden en de aanvragen bij die fondsen.

Ander belangrijk deel is de marketing en publiciteit. Samen met Non-fiction zorgen we voor een actieve online marketing (vooral gedaan door Non-fiction). Deze succesvolle samenwerking is na een analyse in het eerste jaar tot stand gekomen. Behalve al deze zaken zie ik het vooral als mijn taak veel te coördineren en te zorgen dat iedereen op de hoogte is en dat de praktische zaken op tijd gebeuren. Interne organisatie, contact van de spelers met de directie onderling, contact van directie en spelers met bestuur reken ik ook tot mijn taak. Teveel om op te noemen dus en iedere week is weer anders, afhankelijk van wat er speelt.

Merk je veel overeenkomsten tussen de wereld van de beeldende kunst en de muziek? En ook verschillen?

Belangrijkste verschil is dat een Ensemble deel uitmaakt van podiumkunsten. Er is een voorstelling en die voorstelling is uniek. Er is geen object om als resultaat te verkopen. In de beeldende kunst is er altijd een commercieel moment, iets om mee naar huis te nemen, of het nu een origineel of een afbeelding is. Dat veroorzaakt een enorm verschil in de beleving en in de praktijk. Er zijn dus eigenlijk weinig overeenkomsten, behalve misschien tussen componisten en beeldend kunstenaars. Beide creëren iets dat nog niet eerder bestond. Net als kunstenaars zijn goede musici natuurlijk wel gericht op perfectie in de uitvoering. De musici van het Ives Ensemble kennen weinig grenzen in hun ambitie om de muziek op zijn allerbest naar voren te brengen. Daar bewonder ik ze zeer om. Misschien omdat ze heel intensief moeten samenspelen zijn ze zonder uitzondering verschrikkelijk aardig.

Het mooiste stuk dat ik tot nu toe van ze hoorde is de 2e sonate voor viool en piano van Charles Ives. Het wordt op 25 november a.s. weer uitgevoerd in onze serie in De Duif.

Anneke reist graag, en met name naar New York

Hoe gaat het met het Ives Ensemble dit seizoen?

Het gaat heel erg goed met het Ives Ensemble. Na een jaar van voorbereiding begint de nieuwe koers langzaam vorm te krijgen. De online marketing (blog, facebook, nieuwe website, email nieuwsbrief) levert veel nieuwe belangstellenden op, we spelen in series die we zelf geëntameerd hebben in sfeervolle zalen zoals Felix Meritis en De Duif. Het is inspirerend om te zien dat er hernieuwde belangstelling is voor componisten als Morton Feldman en John Cage. Jonge mensen hebben blijkbaar behoefte aan bezinning in deze hectische tijd. We dragen daar graag aan bij.

Wat zijn je grootste uitdagingen in de rest van het jaar, en hoe zie je die tegemoet?

Natuurlijk is de grootste uitdaging de subsidie aanvragen zo te schrijven dat we toegezegd krijgen wat we zouden willen. Daarnaast is het zaak te zorgen dat we al dit jaar genoeg publieke en particuliere fondsen vinden om een voortbestaan van het Ensemble na 2013 mogelijk te maken.

–

Aankomende zondag spelen jullie in De Duif. Wat zou je de lezers die nog twijfelen willen meegeven om ze over de streep te trekken?

De sfeer in de kerk is zo bijzonder dat dat al een reden is om te komen. Belangrijker nog: de combinatie van de videofilms met het werk van John Cage is alleen op dit moment te ervaren, iets dat je daarna niet zo vaak meer meemaakt.

En dan de kennismaking met 6 leden van het Ives Ensemble, en met het werk van John Cage. Ik zou zeggen, wie niet Music for… in het museumweekend in het Stedelijk Museum in 2010 heeft meegemaakt, heeft een herkansing die niet gemist mag worden. En de entree van 5 euro is natuurlijk het doorslaggevende argument.

24/02/2012 - Categorieën: Uncategorized