Op 19 April 19, 2012, speelde het Ives Ensemble een programma met werken van de Duitse componiste Carola Bauckholt in het Muziekgebouw aan ‘t IJ in Amsterdam. Voorafgaand aan het concert had muziekpublicist Thea Derks met Bauckholt een publiek gesprek met Bauckholt over haar werk en muzikale interesses. DIt interview (in Duits) werd opgenomen door Radio4 Eigentijds. Je kan het hele concert beluisteren en meer opnames van werken van Bauckholt bekijken op de website van Radio4.
Het concert is donderdag ook live te beluisteren via Radio4 Avondconcert, maar als je naar het Muziekgebouw komt kan je ook een film van de legendarische Hans Richter(1988 – 1976)zien, waarvoor Bauckholt een speciale ‘soundtrack’ maakte. Los natuurlijk van alle andere voordelen van een live concertervaring.
Op dinsdag 17 april spelen we om 20:15 uur in Felix Meritis in Amsterdam. Naast een sonate van Wolgang Amadeus Mozart en een bijzondere muzikale mix van Clarence Barlow, spelen we samen met Van Swieten Society en het Asko Kamerkoor een compositie van Peter Adriaansz. Hier lees je alvast iets meer over deze Nederlandse componist.
Peter Adriaansz werd in 1966 in Seattle geboren en studeerde compositie aan de conservatoria van Den Haag en Rotterdam, alwaar hij onder meer les had van Louis Andriessen, Brian Ferneyhough en Peter-Jan Wagemans. In 1994 voltooide hij zijn studie met onderscheiding. Sinds 1993 werkt Adriaansz als freelance componist en heeft in de tussentijd vele opdrachten en uitvoeringen van ensembles, Festivals en individuele musici van over de wereld mogen ontvangen, alsmede verzoeken tot het schrijven van werken voor meer ongebruikelijke bezettingen voor speciale projecten.
Zijn werken worden inmiddels met grote regelmaat wereldwijd uitgevoerd en hebben op vele nationale en internationale podia gestaan, van het Holland Festival tot Huddersfield en van Tashkent tot Toronto. Adriaansz’ muziek kenmerkt zich door een systematische, op onderzoek gerichte attitude waarin klank, vorm en hoorbare wiskunde tot de voornaamste ingrediënten behoren.
In recente jaren valt ook een toenemende interesse in flexibiliteit, variabele vormen en – vooral – microtonale reflectie in zijn werk waar te nemen. Deze laatste interesse leidde onder andere tot een aantal grootschalige composities voor versterkte ensembles, werken voor orkest en stemmen, twee grootschalige series over ruimtelijke harmonie en micro-acoustica en vele (electro-) akoestische werken voor incidentele opdrachten.
Verscheidene van zijn werken werden ook voor diverse prijzen genomineerd, zoals Chant Ascendant, voor het Internationale Gaudeamus Concours 1994 en Waves 5-7 en het orkestwerk Verdichtingen, in 2009 en 2010 respectievelijk genomineerd voor de Toonzetters Prijs. In 2010 werd zijn solo CD Waves uitgebracht door ensemble Klang en zowel nationaal als internationaal met veel perswaardering ontvangen. Adriaansz is tevens sinds 1998 artistiek leider van Slagwerk Den Haag.
Adriaansz zei over zijn eigen werk:
“In mijn geval berust het werken met microtonen daarom niet op een streven naar puristische stemming of op een verlangen om onze tonale systemen uit te breiden. Het uitgangspunt is een fascinatie voor de akoestische eigenschappen van klank, zowel in ijle als in dichtere klankmedia. Waar geluid in ijlere texturen tot exquise geluidsrimpelingen kan leiden – alsof licht kortstondig door een diamant wordt weerkaatst – zo kunnen dichtere texturen geheel uit zichzelf harmonie opwekken. Dit vormt dan ook de grondslag voor mijn gebruik van microtonaliteit.”
Zie hier een opname van de uitvoering van Adriaansz’ 9 through 99 tijdens de Bang on a Can-marathon in het Mass MoCA museum in de Verenigde Staten.
Op dinsdag 17 april spelen we om 20:15 uur in Felix Meritis in Amsterdam, samen met Van Swieten Society en het Asko Kamerkoor. Naast een sonate van Wolgang Amadeus Mozart, spelen we een werk van Clarence Barlow uit 1981. Hier lees je alvast iets meer over Barlow en zijn bijzondere compositie.
Clarence Barlow
Clarence Albertson Barlow werd geboren op 27 december 1945 in Calcutta, India. Hij begon met componeren op elfjarige leeftijd en verkreeg in 1965 zowel het diploma van Trinity College of Music in Londen als een graad in de natuurwetenschappen aan de Universiteit van Calcutta. Hij studeerde tussen 1968 en 1973 elektronische muziek en compositie aan de Musikhochschule in Keulen bij Bernd Alois Zimmermann en Karlheinz Stockhausen. Van 1966 tot 1968 doceerde hij aan de Calcutta School of Music, van 1982 tot 1994 bij de Ferienkurse für neue Musik in Darmstadt en van 1984 tot 2005 computermuziek aan de Hochschule für Musik in Keulen.
Van 1990 tot 1994 was hij artistiek directeur van het Instituut voor Sonologie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar hij van 1994 tot 2006 ook compositie en sonologie doceerde. Sinds 2006 is hij Corwin Professor aan de University of California in Santa Barbara, USA. Hij heeft sinds 1971 vele experimenten gedaan op het gebied van metrum en tonaliteit en was de medeoprichter van GIMIK: Initiative Musik und Informatik Köln.
1981
Op 17 april spelen we het stuk ‘1981’, uit datzelfde jaar, wat feitelijk een muzikale mix is. De muziek van elk van de drie instrumenten in ‘1981’ is statistisch afgeleid van de corresponderende partijen van elk van de volgende drie pianotrio’s: La Chasse in C (1788) van Muzio Clementi (in één deel), Trio no. 2 in F (1847) van Robert Schumann (eerste deel) en Trio in a (1914) van Maurice Ravel. De stukken beginnen gelijktijdig en eindigen veertig seconden na elkaar in de bovenstaande volgorde.
Bovenstaand diagram laat de compositorische structuur van het werk zien: de drie instrumenten zijn symbolen in hun respectievelijke spiralen. Aan het begin (het midden van de diagram) zijn de drie verschijningsvormen van de originele trio’s elk met 33% vertegenwoordigd. De afstand van elk instrument ten opzichte van de hoekpunten C (Clementi) S (Schumann) en R (Ravel) is omgekeerd evenredig tot de aanwezigheid van de muziek van de betreffende componist.
Beluister het stuk van Clarence Barlow alvast via onze Soundcloud-pagina:
Tijdens het gezamenlijke concert op dinsdag 17 april om 20:15 uur in Felix Meritis in Amsterdam, samen met Van Swieten Society en het Asko Kamerkoor, speelt het Ives Ensemble twee stukken. Naast een werk van Clarence Barlow uit 1981 is dat een sonate van Wolgang Amadeus Mozart dat bijna tweehonderd jaar eerder werd geschreven. De muziek is misschien al oud, maar was in zijn tijd vooruitstrevend en is nog steeds verrassend. Hier lees je er meer over.
Het stuk dat we spelen, de Sonate in F KV 497, schreef Mozart in hetzelfde jaar als zijn beroemde opera ‘Le Nozze di Figaro’. Er is geen aanleiding of specifieke bestemming van deze sonate bekend. In de eerste druk wordt gesproken van een ‘Grande Sonate’ wat impliceert dat je er twee ervaren, op elkaar ingespeelde pianisten voor nodig hebt. De sonate begint met een langzame, bijna symfonische en harmonisch zeer gedurfde inleiding, als voorbode van wat er komen gaat. Met deze sonate heeft Mozart het pad geëffend voor Schubert, die in dit genre ook een aantal meesterwerken heeft geschreven.
Quatre-mains?
In quatre-mainsstukken nemen twee spelers plaats aan één piano, waarbij de ene speler de hogere registers van de piano bespeelt (de discant) en de andere speler de basregisters. Wanneer twee pianisten samen musiceren, elk op een eigen instrument, spreekt men van een pianoduo. Het genre werd vooral populair in de romantiek, toen er veel transcripties verschenen van grote orkestwerken, die door hun vorm als quatre-mains geliefd werden om ze in huiselijke kring ten gehore te brengen.
Lang heeft men gedacht dat Mozart de eerste was die sonates voor piano vierhandig componeerde. Inmiddels is men daar minder zeker van, maar het staat wel vast dat Wolfgang en zijn zusje Nannerl in Londen in 1765 niet alleen op twee klavecimbels, maar ook samen op één klavecimbel concerten hebben gegeven. Daarmee waren ze hoogstwaarschijnlijk de eersten die in het openbaar vierhandig hebben gespeeld. Mozart is in hoe dan ook wel een van de pioniers waar het composities voor piano vierhandig betreft; het samen met zijn zusje Nannerl vierhandig spelen op het klavecimbel zal hem zeker hebben geïnspireerd.
In Mozarts oeuvre voor piano vierhandig is de sonate oververtegenwoordigd. Ten opzichte van de ‘gewone’ sonates voor twee handen klinken ze, gezien de ruimere mogelijkheden van vier handen, virtuozer en stralender. Zeker in KV 497 komen allerlei orkestrale unisono-passages, echo’s, talloze variaties in de begeleiding van de melodie, verrassende registerwisselingen, tutti- versus solo-effecten en kamermuziekachtige dialogen voor.
In deze opname van een ander stuk van Mozart is het virtuose samenspel van vier handen (dit keer van sterpianisten Martha Argerichen Jevgeni Kissin) mooi te zien en horen.
Wat hebben de Van Swieten Society, het Asko Kamerkoor en het Ives Ensemble gemeen? Enkele strijkers van de Van Swieten Society spelen ook in het Ives Ensemble? De drie ensembles hebben dezelfde persoon die hun financiële zaken behartigt? Allemaal (ook) waar. Maar het belangrijkste is: ze geven een gezamenlijk concert op dinsdag 17 april om 20:15 uur in Felix Meritisin Amsterdam.
In de serie ‘Nieuws van het Front’ brachten zij ieder afzonderlijk repertoire dat in zijn eigen tijd als vernieuwend gold; of het nu om muziek uit de 18e ,19e, 20e of de 21e eeuw gaat. Op 17 april sluiten de drie ensembles ‘Nieuws van het Front’ gezamenlijk af, waarbij ze alle barrières doorbreken en zorgen voor een bijzonder en feestelijk samenspel.
Voor de pauze staan werken uit het reguliere repertoire van de verschillende ensembles op het programma – met soms heel bijzondere relaties tussen de stukken, na de pauze gaan de musici nieuwe uitdagingen aan: de zangers van het Asko Kamerkoor zingen Schubert, de pianist van het Ives Ensemble speelt Mozart, alle musici samen voeren werk uit van Peter Adriaansz. Het resultaat zal een spannend en afwisselend concert zijn, dat zijn gelijke niet kent!
PROGRAMMA
Van Swieten Society speelt Muzio Clementi (1752 – 1832) – Pianotrio in C op.22 nr. 3 ‘La Chasse’
De nieuwe website Muziek Van Nu heeft ons concert opgenomen in haar agenda. En dit is wat ze schrijft:
“Carola Bauckholt, geboren in 1959, is een van de origineelste Duitse componisten van dit moment. Ze combineerde haar werk bij het Theater am Marienplatz in Krefeld met een studie in Keulen bij Mauricio Kagel en richtte de muziekuitgeverij Thürmchen met het gelijknamige ensemble op. Trefwoorden: theatermuziek, filmmuziek, wonderlijke klanken, humor, lichtheid. Op het programma van het Ives Ensemble onder meer een nieuw werk dat geschreven is in opdracht van het ensemble en filmmuziek bij een dada-film uit 1928, waarin Hindemith en Milhaud belaagd worden door rondvliegende bolhoeden (www.youtube.com/watch?v=eohvr9j-1G8). Het concert wordt live uitgezonden door de VPRO op Radio 4, maar ja, dan zie je weer niks van die film. Dus toch er maar heen! Oja, er is ook een inleiding op het foyerdeck, om 19.15 uur. Aad van Nieuwkerk.”
